Loading ...

Life & Law

RECENT NEWS

How to Prepare a Will Under Muslim Law?- मुस्लिम कायद्यानुसार मृत्युपत्र कसे तयार करावे?

मृत्युपत्र म्हणजे मृत्यूनंतर आपल्या संपत्तीचे वाटप कसे व्हावे, हे जाहीर करण्याचा एक कायदेशीर दस्तऐवज आहे. मुस्लिम कायद्यानुसार, मृत्युपत्र तयार करताना शरियत कायद्याचे नियम पाळावे लागतात. इस्लाममध्ये वारसाहक्काचे ठराविक नियम आहेत, त्यामुळे मृत्युपत्राद्वारे संपूर्ण संपत्ती वाटप करता येत नाही. मुस्लिम कायद्यानुसार, व्यक्ती आपल्या एकूण संपत्तीच्या केवळ एका तृतीयांश भागाचे मृत्युपत्र करू शकतो, तोही कायदेशीर वारसांव्यतिरिक्त इतरांना किंवा धर्मादाय कार्यासाठी.

या लेखामध्ये मुस्लिम मृत्युपत्राचे महत्त्व, त्यासाठी लागणाऱ्या मूलभूत अटी, मृत्युपत्र वैध ठरण्यासाठी आवश्यक असलेले घटक याची  माहिती दिली आहे . ज्यामुळे मुस्लिम व्यक्तींना आपल्या संपत्तीचे नियोजन योग्यरित्या कसे करावे याची स्पष्टता मिळेल.

मृत्युपत्र म्हणजे काय? ( What is a Will?)

मृत्युपत्र (Will) हा एक कायदेशीर दस्तऐवज आहे, ज्याद्वारे व्यक्ती आपल्या मृत्यूनंतर त्याच्या संपत्तीचे वाटप कसे करावे हे निश्चित करते. मृत्युपत्र तयार केल्याने संपत्तीबाबत वाद किंवा गैरसमज होण्याची शक्यता कमी होते. सामान्यतः मृत्युपत्र हे लिखित स्वरूपात असते आणि त्यात मालमत्तेचे वितरण, लाभार्थींची माहिती आणि कोणत्या प्रमाणात वाटप केले जावे, याची नोंद असते.

मुस्लिम कायद्यानुसार मृत्युपत्राचे महत्त्व (Importance of a Will Under Muslim Law)

मुस्लिम कायद्यात मृत्युपत्राला एक विशिष्ट महत्त्व आहे, कारण इस्लाममध्ये वारसाहक्काचे ठराविक नियम आहेत. इस्लामी वारसा कायद्याअंतर्गत, एखाद्या व्यक्तीला स्वतःच्या संपूर्ण संपत्तीचे मनमानी वाटप करण्याची परवानगी नाही. तथापि, मृत्युपत्राद्वारे व्यक्ती आपली संपत्ती एक तृतीयांश (1/3) पर्यंत इतर नातेवाईक, मित्र किंवा धर्मादाय संस्थांना देऊ शकते. मृत्युपत्र नसेल, तर संपत्ती इस्लामी वारसा नियमांनुसार वाटली जाते.

मृत्युपत्राच्या प्रमुख घटकांची माहिती (Components of a Will Under Muslim Law)

१. मृत्युपत्र करणारी व्यक्ती (Testator)

  • मृत्युपत्र करणारी व्यक्ती ही स्वत:च्या संपत्तीवर पूर्ण हक्क असणारी असावी.
  • ती मानसिकदृष्ट्या सक्षम (sound mind) आणि प्रौढ (major) असावी.
  • कोणत्याही दबावाखाली किंवा जबरदस्तीने केलेली मृत्युपत्र वैध मानली जात नाही.
  • मृत्युपत्र लिहिण्यापूर्वी आवश्यक वैद्यकीय तपासण्या करून डॉक्टरांचे प्रमाणपत्र घेणे गरजेचे ठरते. हे प्रमाणपत्र मृत्युपत्रकर्त्याची समजशक्ती आणि मानसिक स्वास्थ्य दर्शविण्यास मदत करते, जे भविष्यात मृत्युपत्राच्या वैधतेबाबत उद्भवणाऱ्या वादांना टाळण्यास उपयुक्त ठरू शकते.

२. मृत्युपत्रधारक (Beneficiary)

  • मृत्युपत्र कोणासाठी केली जात आहे, म्हणजेच लाभार्थी (beneficiary) कोण असेल हे स्पष्ट असणे आवश्यक आहे.
  • लाभार्थी कोणताही असू शकतो – नातेवाईक, मित्र, किंवा कोणतीही सामाजिक संस्था.
  • जर लाभार्थी वारसांपैकी एक असेल, तर इतर वारसांची संमती आवश्यक असते.
  • मृत्युपत्राने लाभार्थीला देण्यात येणारा हिस्सा संपत्तीच्या १/३ (एक तृतीयांश) मर्यादेत राहायला हवा.

३. मृत्युपत्र केलेली संपत्ती (Bequeathable Property)

  • मृत्युपत्र फक्त त्या संपत्तीबाबत करता येते, जी मृत्युपत्र करणाऱ्या व्यक्तीच्या मालकीची असते.
  • दुसऱ्याच्या संपत्तीवर मृत्युपत्र करता येत नाही.
  • कोणतीही हराम किंवा अवैध संपत्ती मृत्युपत्रीमध्ये समाविष्ट करता येणार नाही.
  • स्थावर (जमीन, घर) आणि जंगम (सोने, रोकड) दोन्ही प्रकारच्या मालमत्तेची मृत्युपत्र केली जाऊ शकते.

४. मृत्युपत्र करण्याची पद्धत (Mode of Execution)

  • मृत्युपत्र लिखित (written) किंवा तोंडी (oral) स्वरूपात असू शकते.
  • लिखित मृत्युपत्र अधिक सुरक्षित आणि कायदेशीरदृष्ट्या मजबूत असते, त्यामुळे भविष्यात वाद कमी होतात.
  • तोंडी मृत्युपत्र फक्त साक्षीदारांच्या उपस्थितीत केली जावी, अन्यथा ती पुढे सिद्ध करणे कठीण होऊ शकते.
  • साक्षीदार म्हणून किमान २ पुरुष किंवा १ पुरुष आणि २ स्त्रिया असणे आवश्यक आहे.

५. साक्षीदार (Witnesses)

  • मृत्युपत्र कमीत कमी दोन विश्वासार्ह साक्षीदारांच्या उपस्थितीत केली पाहिजे.
  • हे साक्षीदार मृत्युपत्रदाराच्या इच्छेची पुष्टी करण्यासाठी महत्त्वाचे असतात.
  • मुस्लिम कायद्यात, पुरुष १ = स्त्रिया २ या प्रमाणे साक्षीदारांच्या साक्षीला महत्त्व दिले जाते.
  • साक्षीदार हे मृत्युपत्रधारक असू नयेत, कारण त्यांचे हितसंबंध वादग्रस्त ठरू शकतात.

६. मृत्युपत्रदाराचा मनोदय (Intent of the Testator)

  • मृत्युपत्र करणाऱ्या व्यक्तीचा उद्देश स्वच्छ आणि स्पष्ट असावा.
  • संपत्ती कोणाला, किती प्रमाणात आणि कोणत्या अटींवर द्यायची आहे, हे नीट नमूद केले पाहिजे.
  • कोणत्याही गैरसमजुती किंवा चुकीच्या व्याख्या होणार नाहीत, याची काळजी घ्यावी.

७. मृत्युपत्र मागे घेणे किंवा बदलणे (Revocation or Modification of Will)

  • मृत्युपत्रदार आपली मृत्युपत्र कधीही मागे घेऊ शकतो किंवा बदलू शकतो, जोपर्यंत तो हयात आहे.
  • जर नवीन मृत्युपत्र तयार केले तर जुने मृत्युपत्र रद्द होते ( जुने मृत्यपत्र रद्द केलेबाबत उल्लेख करणे हिताचे असते ).
  • काही विशिष्ट परिस्थितींमध्ये, वारस देखील न्यायालयात जाऊन मृत्युपत्र आव्हान करू शकतात.

८. मृत्युपत्र कार्यान्वित होण्याची प्रक्रिया (Execution of the Will)

  • मृत्युपत्रदाराच्या मृत्यूनंतर, लाभार्थी किंवा वारस संबंधित कायदेशीर प्रक्रिया पार पाडतात.
  • इस्लामी वारसा कायद्यानुसार, मृत्युपत्र केलेल्या संपत्तीचे वितरण १/३ च्या मर्यादेत केले जाते.
  • कोणत्याही प्रकारच्या वादविवादाच्या परिस्थितीत, न्यायालय किंवा काझी यांच्याकडे अंतिम निर्णय घेतला जाऊ शकतो.

मुस्लिम कायद्यानुसार मृत्युपत्र तयार करण्याची प्रक्रिया ( Process of Preparing a Will Under Muslim Law)

  • मृत्युपत्र तयार करण्यासाठी पात्रता निश्चित करा – मृत्युपत्र करणारी व्यक्ती प्रौढ आणि मानसिकदृष्ट्या सक्षम असल्याचे तपासा.
  • संपत्तीचे वाटप आणि लाभार्थी ठरवा – केवळ १/३ (एक तृतीयांश) संपत्तीचे मृत्युपत्र करा आणि उर्वरित संपत्ती वारसांसाठी ठेवा.
  • मृत्युपत्राचा मसुदा (ड्राफ्ट) वकिलाकडून तयार करा – मृत्युपत्र कायदेशीरदृष्ट्या वैध आणि स्पष्ट होण्यासाठी अनुभवी वकिलाचा सल्ला घ्या.अशा वेळी https://easywillindia.com , www.asmlegalservices.in किंवा www.lifeandlaw.in द्वारे सदर लेख लिहिणाऱ्या ॲड. अब्दुल मुल्ला यांचा सल्ला घेणे महत्वपूर्ण ठरू शकते.
  • मृत्युपत्र लेखी स्वरूपात तयार करा – संपत्तीचे प्रकार, लाभार्थ्यांची माहिती आणि वाटप स्पष्टपणे लिहा.
  • वैद्यकीय तपासणी: आवश्यक वैद्यकीय तपासण्या पूर्ण केल्यानंतर डॉक्टरांचे प्रमाणपत्र घ्या.
  • साक्षीदारांची उपस्थिती ठेवा आणि स्वाक्षरी करा – दोन साक्षीदारांसमोर मृत्युपत्रदाराने स्वाक्षरी करावी आणि साक्षीदारांनीही सही करावी.
  • मृत्युपत्राची नोंदणी करा (वैकल्पिक) – अधिक सुरक्षिततेसाठी मृत्युपत्र नोंदणी कार्यालयात नोंदवा.
  • मृत्युपत्र बदलण्याची किंवा रद्द करण्याची तरतूद ठेवा – हयात असताना नवीन मृत्युपत्र तयार करून जुन्या मृत्युपत्राला रद्द करा, तसे स्पष्ट लिहा. 

समारोप

मुस्लिम कायद्यानुसार मृत्युपत्र तयार करणे हे इस्लामी वारसा नियमांचे पालन करत संपत्तीचे योग्य प्रकारे विभाजन करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. मृत्युपत्र तयार करताना मृत्युपत्रदाराने संपत्तीचे स्पष्ट विवरण, लाभार्थींची योग्य निवड आणि कायदेशीर वैधता यावर भर द्यावा. 

मृत्युपत्र नोंदणी करणे बंधनकारक नसले तरी भविष्यातील वाद टाळण्यासाठी नोंदणी करणे अधिक सुरक्षित ठरते. योग्य साक्षीदारांची उपस्थिती आणि त्यांच्या स्वाक्षऱ्या मृत्युपत्राच्या कायदेशीर स्वीकारार्हतेसाठी महत्त्वाच्या असतात.. मृत्युपत्र कायदेशीरदृष्ट्या बळकट आणि विवादमुक्त राहण्यासाठी अनुभवी वकिलाचा सल्ला घेणे नेहमीच हिताचे ठरते.अशा वेळी https://easywillindia.com , www.asmlegalservices.in किंवा www.lifeandlaw.in द्वारे सदर लेख लिहिणाऱ्या ॲड. अब्दुल मुल्ला यांचा सल्ला घेणे महत्वपूर्ण ठरू शकते.

RECENT POSTS

CATEGORIES

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Life And Law Blogs

Life & law provides valuable insights by simplifying complex legal concepts and connecting them to real-life experiences …read more

Why I write

At Life & law, my mission is simple. to make the law accessible and empower people with knowledge to confidently face life’s challenges …read more

Copyright BlazeThemes. 2025