Trending
डिजिटल युगात इंटरनेटचा वापर वाढल्यामुळे सायबर गुन्हेगारीही वाढत आहे. सुरक्षित इंटरनेट दिन (Safer Internet Day) हा दरवर्षी फेब्रुवारीच्या दुसऱ्या मंगळवारी साजरा केला जातो. २०२५ मध्ये हा दिवस ११ फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जाईल. या दिवसाचे उद्दिष्ट म्हणजे इंटरनेटचा जबाबदारीने आणि सुरक्षित वापर वाढवणे तसेच ऑनलाइन धोके आणि सायबर सुरक्षेबाबत जागरूकता निर्माण करणे.
ऑनलाइन फसवणूक विविध प्रकारांनी केली जाते, जसे की फिशिंग ईमेल्स, फसवे फोन कॉल, बनावट संकेतस्थळे, ओटीपी फसवणूक आणि सोशल मीडियाद्वारे होणारी दिशाभूल. अनेक वेळा अतिविश्वास, माहितीची कमतरता किंवा निष्काळजीपणा यामुळे लोक या फसवणूकीच्या जाळ्यात अडकतात.
त्यामुळे, सुरक्षित इंटरनेट दिनाच्या निमित्ताने या लेखाचा उद्देश लोकांना ऑनलाइन सुरक्षेबाबत जागरूक करणे आणि सायबर फसवणुकीपासून बचाव करण्यासाठी टिप्स देणे आहे.
सर्व ऑनलाइन अकाउंट्ससाठी मजबूत आणि वेगवेगळे पासवर्ड ठेवा. तुमचा पासवर्ड १२-१५ कॅरेक्टरचा असावा आणि त्यात अपरकेस, लोअरकेस, स्पेशल कॅरेक्टर आणि नंबर असावेत. टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (2FA) वापरल्यास कोणताही नवीन लॉगिन करण्यासाठी अतिरिक्त सिक्युरिटी कोड आवश्यक लागेल, जो तुमच्या फोनवर येतो.
अनोळखी व्यक्तीकडून आलेले ई-मेल्स आणि मेसेजेस उघडण्याआधी काळजी घ्या. तुम्हाला जर बँक, पेमेंट ॲप किंवा सरकारी संस्थेकडून मेसेज आल्यास, तो खरा आहे की बनावट, याची खात्री करून घ्या. “https://” ने सुरू होणाऱ्या अधिकृत वेबसाइट्सचाच वापर करा.
बँकिंग किंवा ऑनलाइन पेमेंट करताना नेहमी अधिकृत ॲप किंवा वेबसाइट्स वापरा. अनोळखी व्यक्तीला OTP, PIN किंवा CVV शेअर करू नका. कोणत्याही अनोळखी फोन कॉलवर विश्वास ठेवू नका.
सोशल मीडियावर तुमच्या वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर होऊ शकतो. त्यामुळे तुमची प्रोफाइल सेटिंग “Private” ठेवा. कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीला तुमची वैयक्तिक माहिती देऊ नका.
कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीकडून आलेल्या लॉटरी, बक्षीस किंवा नोकरीच्या ऑफर्सना प्रतिसाद देऊ नका. तसेच, कोणतीही आर्थिक मदत मागणाऱ्या व्यक्तींवर विश्वास ठेवण्याआधी त्यांची खात्री करून घ्या.
सार्वजनिक ठिकाणांवरील मोफत वाय-फाय वापरणे धोकादायक असते, कारण हॅकर्स याचा गैरवापर करून तुमची माहिती चोरली जाऊ शकते. जर वाय-फाय वापरायचा असेल, तर VPN (Virtual Private Network) वापरणे सुरक्षित ठरेल.
बनावट आणि अनधिकृत वेबसाइट्सवरून खरेदी टाळा. ऑनलाइन खरेदी करताना ग्राहक पुनरावलोकने (Customer Reviews) आणि रेटिंग्स तपासा. नामांकित पेमेंट गेटवेचा वापर करा आणि शक्य असल्यास सीओडी (Cash on Delivery) पर्याय निवडा.
जर तुम्ही ऑनलाइन फसवणुकीच्या जाळ्यात अडकला असाल, तर घाबरून जाऊ नका. योग्य आणि वेगवान कृती केल्यास नुकसान कमी करता येऊ शकते. खालील पद्धती तुम्हाला मदत करू शकतात –
जर तुम्ही आर्थिक फसवणुकीचा बळी ठरलात (जसे की बँक खात्यातून पैसे गायब होणे, फसवणुकीच्या वेबसाईटवर पेमेंट करणे), तर सर्वप्रथम संबंधित बँकेशी किंवा ई-वॉलेट प्रदात्याशी संपर्क साधा. तुमचे खाते त्वरित ब्लॉक करण्यास सांगून पुढील नुकसान टाळा.
भारत सरकारच्या राष्ट्रीय सायबर गुन्हे तक्रार नोंदणी पोर्टल (www.cybercrime.gov.in) वर ऑनलाइन तक्रार नोंदवा. याशिवाय, तुमच्या जवळच्या सायबर सेल कार्यालयात जाऊन लेखी तक्रार देऊ शकता. आर्थिक फसवणूक, सोशल मीडिया हॅकिंग, किंवा इतर सायबर गुन्हे यासाठी हा पर्याय अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
जर तुमचे सोशल मीडिया अकाउंट हॅक झाले असेल किंवा बनावट प्रोफाइलद्वारे कोणीतरी फसवणूक करत असेल, तर संबंधित प्लॅटफॉर्मवर (जसे की Facebook, Instagram, Twitter) रिपोर्ट करण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे.
मोठ्या प्रमाणावर आर्थिक नुकसान झाल्यास किंवा गंभीर स्वरूपाच्या सायबर गुन्ह्यांचा सामना करत असल्यास, पोलिस ठाण्यात एफ आय आर(First Information Report) दाखल करा.
जर फसवणुकीचे स्वरूप गुंतागुंतीचे असेल, तर सायबर कायद्याचे तज्ज्ञ वकील किंवा सायबर सुरक्षा सल्लागाराची मदत घ्या.
डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या झपाट्याने वाढत्या वापरामुळे इंटरनेट हे आपल्या जीवनाचा महत्त्वाचा भाग बनले आहे. मात्र, यासोबतच सायबर गुन्हे आणि ऑनलाइन फसवणुकींची संख्या वाढत आहे. सुरक्षित इंटरनेट दिन २०२५ आपल्याला या धोक्यांची जाणीव करून देण्याची आणि सुरक्षित इंटरनेट वापरासाठी आवश्यक खबरदारी घेण्याची संधी प्रदान करतो. योग्य माहिती आणि सजगता असेल, तर आपण ऑनलाइन धोके टाळू शकतो आणि सुरक्षित डिजिटल अनुभव घेऊ शकतो.
प्रत्येकाने आपल्या वैयक्तिक माहितीचे संरक्षण करणे, संशयास्पद दुवे आणि फसव्या ऑफर्सपासून सावध राहणे, तसेच सायबर सुरक्षेच्या मूलभूत नियमांचे पालन करणे गरजेचे आहे. सुरक्षित इंटरनेट ही एक व्यक्तीगत गरज असून, एक जबाबदार नागरिक म्हणून सुरक्षित आणि सशक्त डिजिटल पर्यावरण निर्माण करण्यासाठी आपण सर्वांनी योगदान द्यायला हवे. चला, सजग राहून आणि इतरांनाही जागरूक करून सुरक्षित इंटरनेटचा वापर करूया!
Adv. Abdul Mulla (Mob. No. 937 007 2022) is a seasoned legal professional with over 18 years of experience in advocacy, specializing in diverse areas of law, including Real Estate and Property Law, Matrimonial and Divorce Matters, Litigation and Dispute Resolution, and Will and Succession Planning. read more….
Copyright BlazeThemes. 2025
