Trending
समाजातील ऐक्य, बंधुता आणि समानतेच्या मूल्यांना अधोरेखित करणारा समता दिन हा केवळ एक साधा दिवस नसून, तो सामाजिक सलोखा टिकवण्यासाठी दिला जाणारा संदेश आहे. समाजाच्या विकासासाठी समतेचा विचार केवळ तात्विक नसून तो कृतीत आणण्याची गरज आहे. विविधता हे आपल्या देशाचे वैशिष्ट्य असून, ही विविधता टिकवण्यासाठी समानतेच्या तत्वांचा स्वीकार करणे अत्यावश्यक आहे. समतेच्या अभावामुळे समाजात भेदभाव, अन्याय आणि विषमता निर्माण होते, जे लोकशाहीच्या मूल्यांना धोका पोहोचवू शकतात. म्हणूनच, समता ही केवळ संकल्पना न राहता ती आपल्या दैनंदिन जीवनाचा भाग बनणे महत्त्वाचे आहे.
या लेखाचा उद्देश समता दिनाच्या निमित्ताने सामाजिक ऐक्याचे महत्त्व अधोरेखित करणे आणि समानतेच्या दिशेने प्रत्येकाने योगदान देण्याची प्रेरणा देणे हा आहे.
यशवंतराव चव्हाण हे महाराष्ट्राच्या सामाजिक, शैक्षणिक आणि राजकीय क्षेत्रातील महान नेता होते. स्वातंत्र्यानंतरच्या काळात त्यांनी समाजात समानता प्रस्थापित करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांनी समाजातील शेवटच्या घटकापर्यंत शिक्षण आणि संधी पोहोचाव्यात, यासाठी प्रयत्न केले. दलित, मागासवर्गीय आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी त्यांनी विविध धोरणे राबवली. त्यांच्या विचारधारेचा प्रभाव महाराष्ट्राच्या सामाजिक आणि राजकीय जीवनावर स्पष्टपणे दिसून येतो.
यशवंतराव चव्हाण यांच्या कार्याचा सन्मान करण्यासाठी आणि त्यांच्या समतावादी विचारधारेचा प्रसार करण्याच्या उद्देशाने महाराष्ट्र शासनाने १२ मार्च हा दिवस ‘समता दिन’ म्हणून घोषित केला. हा दिवस साजरा करण्यामागील हेतू म्हणजे समाजात समता, न्याय आणि बंधुता टिकवण्याचा संदेश देणे. यशवंतराव चव्हाण यांचा जन्म १२ मार्च १९१३ रोजी झाला होता, त्यामुळे त्यांची जयंती समता दिन म्हणून साजरी केली जाते.
समता दिन हा केवळ एक उत्सव नसून तो सामाजिक न्याय, बंधुता आणि समान संधी यांचा संदेश देणारा दिवस आहे. समाजात जात, धर्म, भाषा, लिंग किंवा आर्थिक परिस्थितीच्या आधारे भेदभाव होऊ नये, यासाठी सर्व नागरिकांनी एकत्र येणे आवश्यक आहे. हा दिवस लोकांना सामाजिक ऐक्याचा संदेश देतो आणि समतेच्या तत्त्वांचा स्वीकार करण्यास प्रवृत्त करतो.
समाजातील विविध घटक एकत्र राहून प्रगती करावी, हे लोकशाहीचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे. समता ही केवळ संकल्पना नसून, ती समाजाच्या स्थैर्यासाठी आणि विकासासाठी अत्यावश्यक तत्त्व आहे. जेव्हा सर्व नागरिकांना समान संधी आणि हक्क दिले जातात, तेव्हा समाजात न्याय, शांती आणि बंधुता नांदते.
समाजात अनेक प्रकारच्या भेदभावांची उदाहरणे आजही पाहायला मिळतात – जात, धर्म, लिंग, आर्थिक स्तर इत्यादी आधारांवर होणारे अन्याय अजूनही संपलेले नाहीत. समता दिन ही संकल्पना समाजातील प्रत्येक व्यक्तीने आत्मसात केली, तरच खऱ्या अर्थाने सामाजिक ऐक्य प्रस्थापित होऊ शकते. समतेचा विचार फक्त कायद्यांमध्ये न राहता तो कृतीत उतरवला पाहिजे, म्हणजेच प्रत्येक व्यक्तीला समान हक्क मिळाले पाहिजेत आणि कुठलाही भेदभाव न करता समाजाने एकसंघपणे पुढे जाणे आवश्यक आहे.
भारतीय समाज अनेक जाती, धर्म, प्रांत आणि भाषांच्या विविधतेने समृद्ध आहे. मात्र, जर समाजात या भेदांच्या आधारावर विषमता असेल, तर एकतेला तडा जाऊ शकतो. त्यामुळे समतेचा विचार जात, धर्म आणि भाषा यांच्या सीमा ओलांडून केला पाहिजे. प्रत्येक व्यक्तीची ओळख ही फक्त त्याच्या जातीवर किंवा धर्मावर ठरू नये, तर त्याच्या कर्तृत्वावर आणि सामाजिक योगदानावर ठरली पाहिजे.
आज जगातील अनेक देश सामाजिक समतेवर आधारित धोरणे राबवत आहेत. भारतातही संविधानाने सर्व नागरिकांना समान हक्क दिले आहेत. मात्र, प्रत्यक्ष जीवनात अनेक अडचणी येतात. म्हणूनच, समता दिनाच्या निमित्ताने या अडचणींवर चर्चा करून समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला समान संधी मिळेल असे प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
समता दिन हा केवळ एक दिवस साजरा करण्याचा उत्सव नसून, तो समाजात समानतेच्या मूल्यांचा प्रसार करण्यासाठी एक प्रेरणादायी संकल्प आहे. जर प्रत्येकाने समतेचा विचार आपल्या दैनंदिन जीवनात रुजवला, तर सामाजिक ऐक्य अधिक दृढ होईल. समता म्हणजे केवळ कायद्यांमधील संकल्पना नसून, ती आचरणात आणण्यासाठी प्रत्येकाने पुढाकार घेतला पाहिजे.समता टिकवण्यासाठी समाजातील प्रत्येक घटकाला आपली जबाबदारी ओळखावी लागेल. शिक्षण, कायदे, सामाजिक प्रबोधन आणि एकमेकांप्रती सहिष्णुता हे सामाजिक ऐक्याचे मुख्य घटक आहेत.
समता दिन हा केवळ औपचारिक साजरा करण्याचा दिवस नाही, तर तो सामाजिक समता कृतीत आणण्याचा संकल्प करण्याचा दिवस आहे. समाजात अजूनही अनेक ठिकाणी विषमता दिसून येते आर्थिक स्तरावर, जातीपातीत, लिंगभेदात, शैक्षणिक आणि रोजगाराच्या संधींमध्ये. त्यामुळे समता दिनानिमित्त प्रत्येकाने आपापल्या स्तरावर काही ठोस कृतीशील पावले उचलली, तरच खऱ्या अर्थाने समतेचा प्रसार होईल.
सर्वांसाठी शिक्षण हे सामाजिक समतेचे सर्वात प्रभावी साधन आहे. शिक्षण सर्वांसाठी सहज उपलब्ध असावे, गरीब-वर्गीय, मागासवर्गीय, आदिवासी, अल्पसंख्याक आणि महिलांना दर्जेदार शिक्षण मिळावे यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. शाळाबाह्य मुलांसाठी विशेष मोहिमा राबवून त्यांना पुन्हा शिक्षणाच्या प्रवाहात आणण्यासाठी स्वयंसेवी संस्था, सरकार आणि समाजाने पुढाकार घ्यावा.
जातीय सलोखा वाढावा म्हणून समाजातील विविध जातीजमातींमध्ये संवाद वाढवण्यासाठी सामाजिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करणे आवश्यक आहे. धार्मिक सहिष्णुता वाढवण्यासाठी चर्चासत्रे, व्याख्याने आणि युवा शिबिरे आयोजित केली पाहिजेत.
महिलांना शिक्षण, रोजगार आणि नेतृत्वाच्या संधी मिळाव्यात. स्वयंरोजगार, कौशल्य विकास आणि आर्थिक स्वावलंबनासाठी विशेष प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. स्त्री-पुरुष समानता केवळ कायद्याने नव्हे, तर मानसिकतेत बदल घडवून साध्य केली पाहिजे.
गरीब आणि मागासवर्गीयांसाठी रोजगारनिर्मितीचे प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. कौशल्य विकास कार्यक्रम, स्वयंरोजगार संधी आणि स्थानिक उद्योगांना चालना देणे आवश्यक आहे.
लघुउद्योग आणि ग्रामीण भागातील पारंपरिक उद्योगांना आर्थिक मदत आणि योग्य बाजारपेठ मिळाली पाहिजे.
युवकांनी समाजात समता टिकवण्यासाठी पुढाकार घेतला पाहिजे. त्यासाठी वाचन, चर्चासत्रे आणि सामाजिक कार्यात सहभाग आवश्यक आहे. सामाजिक संस्था आणि गटांनी वंचितांना मदत करण्यासाठी उपक्रम राबवावेत.
समतेसाठी केंद्र आणि राज्य सरकारे विविध योजना राबवतात. या योजनांचा फायदा शेवटच्या व्यक्तीपर्यंत पोहोचला पाहिजे. समानतेसंदर्भातील कायदे, जसे की अनुसूचित जाती-जमाती अत्याचार प्रतिबंधक कायदा, समान वेतन कायदा, शिक्षणाचा अधिकार कायदा यांची प्रभावी अंमलबजावणी झाली पाहिजे.
वृत्तपत्रे, टीव्ही, रेडिओ आणि सोशल मीडिया यांचा वापर करून समतेबद्दल जागरूकता निर्माण केली जाऊ शकते.समाजातील प्रत्येक व्यक्तीने समतेच्या मूल्यांचा स्वीकार करून आपल्या कृतीतून समाजाला दिशा द्यावी.
समता दिन साजरा करणे म्हणजे फक्त यशवंतराव चव्हाण यांच्या जयंतीला अभिवादन करणे नव्हे, तर त्यांच्या विचारांना कृतीत आणण्याची जबाबदारी स्वीकारणे होय. समाजातील प्रत्येक घटकाने आपापल्या स्तरावर समतेसाठी योगदान दिल्यास सामाजिक ऐक्य आणि बंधुता वाढेल, आणि महाराष्ट्रात एक न्यायसंगत आणि समानता असलेला समाज निर्माण होईल.
Adv. Abdul Mulla (Mob. No. 937 007 2022) is a seasoned legal professional with over 18 years of experience in advocacy, specializing in diverse areas of law, including Real Estate and Property Law, Matrimonial and Divorce Matters, Litigation and Dispute Resolution, and Will and Succession Planning. read more….
Copyright BlazeThemes. 2025
